[ Imprimer cet article ] [ Envoyer cet article ] [ Nous ecrire ]



nûsînî : Rudolf Rocker
Wergêrran: hejên

jeudi 24 avril 2008

beþî çwarem lepertûkî anarþîzim û anarkosendîkalîzm

anarkosendîkalîzmî hawçerix dirêjey rastewxoy ew boçûne komellayetîyane bû, kelebaweþî înternasîwnalî yekemda seryanhellda, baþtir leher þwênêkîdîke, leballyazadîxiwazî wîda yekêtî gewrey kargeran peyan pîbirdin û parêzran. Pêgeyynî wî kardanewey rastewxo beramber beçemik û þêwazekanî soþyalîzmî syasî bû; em kardaneweyeledehekanî pêþ þerrî cîhanî yekem, beberewlutkekiþanî bizûtnewey anarkosendîkalîstî leferense, îtalya û betaybet espanya, xoy bebaþînêsan da. Emanenawçegelêkn, kezorbey kargeranî rêkxiraw berdewam pabendî binçînekanî ballî azadîxiwazî înternasîwnal mabûnewe.

Leferenseda bû, keserpêçî legell bîr û þêwazekanî partehawçerxekargerîyekan lerrwangew takitîkekanî sendîkalîzmî þorrþigêrraneda bercestekira. Bellgey xêrayî pêgeyynî em arastetazanelebizûtnewey kargerî ferenseda, kelênî berdewam û bêkotayî partesoþyalîstekan lew willateda bû. Giþt partekan, bêcgelealmanîstekan(Almanîstha [1]), kediwatir çalakî parlemanî xoyan serapa ragirt, yekêtîyekargerîyekanyan betewawî befêrgey daxiwazîyesyasîyekanî xoyan dezanî û hîç têgeyþtinêkyan lekarkirdî waqî’îyannebû. Nakokî hemîþeyy nêwan firaksyonecyawazesoþyalîstekan xobexo kêþrayenêw yekêtîyekargerîyekan, herwa zorcar wa dehatepêþ, keyekêtîyekanî serbefraksyonêk mangirtinyan dekird, yekîtîyekanî firaksyonêkîtir lewan cyadebûnewew mangirtinekeyan têkdeþkand. Em barenalebareçawî kargeranî kirdewe. Kongirey yekêtîyepîþeyyekan lenanit (1894) komîteyekî taybetî kirdeberpirsî hellhêncanî þêwazgelîk bo leyekitêgeyþtinî giþt yekêtîyekan. Em karesallêk diwatir lekonfiransî giþtî zehhmetkêþan, lekongirey lîmugis da û berrageyandinî serbexoyî legiþt partekan, encamî dabedestewe. Lew katewe, tenya dû girupî gewreleyekêtîyekan leferenseda manewe,CGT û fîdirasyonî nirxidananî zehhmetkêþan, sallî 1902, lekongirey monolye da, duwemîþ beCGT wepeywest bû.

Hendêkcar kesanîk legell em hoþmendîyefrawanew beþêweyekî taybetî perwerdey vêrner sumbarit rûberrû debnewe, keserçawey sendîkalîzmî þorrþigêrraney ferense, bo roþinbîranî wek cî. SurlG. Surel, ey. BêrtA. Bert , êç. Lagardil H. Lagardel , degerrêtewe, kelebillawkirawey bizûtnewey soþyalîstî da, damezraw le1899da, beþêwazî roþinbîraney xoyan, bizûtneweyekî nwêyan darrêja. Em hoþmendîyetewaw nadiruste. Hîç yek lem kesanenepeywendîyan bebizûtnewekewehebû, nekarayyekî berçawîyan leser pêgeyynî nawekî bizûtnewekedanawe. HellbeteCGT, tenya lesendîka þorrþigêrrekan pêk nehatbû, zyatir lenêwey endamanî arasteyekî rîformîstaneyan hebû û beCGT wepeywest bûbûn, çunketenanet ewanîþ têgeyþtibûn, kepiþtibestinî yekêtîyepêþeyyekan bepartesyasîyekan hoy lawazbûnî bizûtnewekeye. Bellam ballî þorrþigêrraney, kebewretrîn û çalakitrîn endamanî kargerî û herwa amadetrîn hêzehzrîyekanî lexo girtibû, morî taybetmendîyekanî xoy leCGT da û eweewan bûn, keboçûnekanî sendîkalîzmî þorrþigêrraneyan pêgeyand. Zorêk lewan lenêwan almanîstekan*ewe seryan helldabû, bellam jimareyekî tenanet firetr, wek fêrnand pilutye, sikritêrî zor hoþmendî fîdirasyonî allûwêrî (mbadilat) kargerî, emîl puje, rêkxerî organî fermî CGT , îwtut û zorêkîtr, pêþ eweþanarþîst bûn. Bezorî lejîr karayî ballî radîkallî CGT da bû, kebizutnewey nwê pîkhat û lebercestebûnearamekanî ( 1906)da, kebniçînew þêwazekanî bizûtnewekey cêgîr kirdibû, derkewt.

Bizûtneweyferensekardanewey berçawî leserkargeranî willatanî latayn dana û lewllatanîtrîþda perey send. Qeyranî nawxoyî, kelew serdemeda nizîkey hemû partesoþyalîstekanî ewrupay girtibuwewe, ta radeyekî zor buwehoy behêzbûnî karayî sendîkilîzmî ferenseleser bizûtnewey kargerî nêwneteweyy. Milmilanêy nêwan benaw laderekan û markisîstetundirrewekan, zorêk lekesanî endêþmendî kîþayepay ramanî peygîrewe. Ewaneboyan derkewt, kebeþdarî lesyasetbazî dewlleteneteweyyekanda, tallemûyek bizûtnewekey lesoþyalîzim nizîk nekirdotewe, bellku lebirî ewelêdanêkî tundî lebawerrî kargeran bepêdawîstî çalakî soþyalîstaney çarenûssaz dawew leweþ xirapitr, besepandinî em xoþbawerrîyewêrangerebeser hoþî cemawerda, kehemîþerrzigarî le serewedêt ( nek lenêw xoyanewe), giþt destipêþxerîyekî cemawerî lenêw birduwe.

Lejêr karayî em helumerceda bû, soþyalîzim rollî amancdaranew ferhengî xoy, kebirryarbû kargeran bo hellweþandinewey sîstemî sermayedarî amadebikat, ledest deda û çîtir neydetwanî xoy le snûrîdestikrdî dewlleteneteweyyekan derbazbikat. Têgeyþtinî raberanî partekargerîyehawçerxekan ledaxiwazîyekanî bizûtneweke, berdewam zyatir û zyatir legell berjewendî dewlletekanda amêtedebû, ta geyþteew radeyey, kediwacar nedekira hîç sinûrêk lenêwanyanda bikêþrêt. Bepêçewaney ewey zorêk wênay deken, keem ruxisar gorrîne, bedijexunî nêwneteweyy raberan dananî, helleye. Lerrastîda êmelegell kiþanî berebereyy berew þêwaz û endêþekanî komellgerrûberrûyn, kebepêy pêdawîstî leser arastey hzrî raberanî corawcorî partekargerîyekan lewllatanî coraw corda, karayî dana. Ew partaney , kerrojgarêk amancî xoyan bebedestewegirtinî desellatî syasî beallay soþyalîzmewedanabû, xoyan lelojîkî polayînî helumercda gîryan xiward û bebequrbanîkirdinî kem kemey bawerresoþyalîstîyekanî xoyan leberamber syaseteneteweyyekanî dewlletda naçarbûn. Desellatî syasî kedeyanwîst bedestî bênn, soþyalîzmekeyanî têkiþkand, ta ew radeyey keþtêk bêcgelenawekeyan nemabuwewe.

serçawey lêwergîraw : http://khushe.ir/maghale/rocker4.shtml

Erþîvî nûser :

http://flag.blackened.net/rocker/works.htm

Many Thanks to Hezhean ! http://www.hezhean.kurdblogger.com/

---

[1] Almanîstha, lem wiþeyedillnya nîm û zorgeram bo serçaweserekîyeke, bedaxeweleber nekiranewey mallperrî xuþe, nemtwanî destim pîy rabgat.

CNT-AIT


  Contacter des militants anarcho-syndicalistes
  http://cnt-ait.info est le site d’actualité de l’Anarcho-syndicalisme.
  La reproduction et la diffusion de l’Actualité de l’Anarcho-syndicalisme sont encouragées